Dijital Vatandaşlık Nedir?

Dijital teknolojinin hızla gelişmesi ve günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmesi, vatandaşlığın kavramsal yapısını değiştirerek dijital vatandaşlık kavramının çıkmasına neden olmuş ve alan yazında bu görece yeni kavrama yoğun bir ilgi artışı olmuştur (Görmez, 2016; Karaduman, 2011; Kırık, Bölükbaş ve Cengiz, 2019). Alan yazın incelendiğinde dijital vatandaşlığa ilişkin farklı tanımlar geliştirildiği görülmektedir. Örneğin, dijital vatandaşlığı Ribble (2017) “sürekli gelişen, uygun, sorumlu ve güçlendirilmiş teknoloji kullanımına ilişkin normlar” olarak tanımlarken; Becker (2019, s. 167), çocukların ve genç yetişkinlerin günümüzün dijital dünyasına başarılı bir şekilde katılabilmeleri için edinmeleri gereken yeterlik ve becerileri tanımlayan şemsiye bir kavram olarak tanımlanmaktadır. Öncül’e (2020) göre dijital vatandaşlığa ilişkin yapılan tanımlarda genel olarak dijital vatandaşların özellikleri ve sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve tutumlar nitelenmektedir.

Genel vatandaşlık bağlamında, birey ve devlet arasındaki vatandaşlık bağıyla ortaya çıkan hak ve sorumluluklar anayasalarda ve kanunlarda ifade bulur; ancak, hak ve sorumluluklara ilişkin farkındalıklar ya da vatandaşlık bilincinin oluşturulması, hakların etkili bir şekilde kullanılması, görev ve sorumlulukların etkili bir şekilde yerine getirilmesi, ülke devamlılığının sağlanabilmesi, farklılıklara rağmen ortak amaçlarda birleşilebilmesi ve bireysel ve toplumsal refahın sağlanabilmesi etkili bir vatandaşlık eğitimi yoluyla gerçekleştirilebilir (Boğazlıyan, 2020; Hablemitoğlu ve Özmete, 2012; Keleş ve Tonga, 2014). Teknolojik gelişmeler bireylerin dijital dünyadaki görev ve sorumluluklarının da farkında olarak bunları etkili biçimde yerine getirmelerini ve hızla gelişen bu dijital ortamdaki haklarını da kullanmalarını gerektirmektedir. Bu ise bireylerin birtakım dijital yeterlilikleri ve davranış normlarını kazanmaları ile ilgili olup dijital vatandaşlığa ilişkin sistemli ve planlı bir eğitim yoluyla gerçekleştirilebilir (Kırık, Bölükbaş ve Cengiz, 2019; Somyürek, 2019).

Dijital vatandaşlık, Uluslararası Eğitim Teknolojileri Topluluğu tarafından çevrimiçi güvenlikten çok daha fazlasını ifade eden, aynı zamanda teknoloji ve insanlığın kesiştiği bir noktada etik, empatik dijital vatandaşların yaratılmasına yardımcı olan etmenlerle ilgili bir kavram olarak açıklar (ISTE, 2020).  Dijital vatandaşlık kavramı ilgili alanyazında farklı biçimlerde sınıflandırılan ve aynı zamanda birbirini işlevsel olarak tamamlayan bir takım alt boyutlar içermektedir. Ribble, Bailey ve Ross (2004) ve Ribble (2006) dijital vatandaşlığın çerçevesini belirleyerek eğitimciler arasında belirli bir anlayış oluşturmak için etkili dijital vatandaş olmanın sınırlarını çizen ya da yeterlik alanlarını oluşturan dokuz kategori belirlemişlerdir. Bu kategoriler şunlardır: Dijital eğitim (digital education), dijital erişim (digital access), dijital etiket (digital etiquette), dijital fiziksel iyi oluş (digital safety), dijital güvenlik-kendini koruma (digital security-self-protection), dijital haklar (digital rights), dijital iletişim (digital communication), dijital sorumluluk (digital responsibility) ve dijital ticaret (digital commerce) (Ribble, 2006; Ribble, Bailey ve Ross, 2004).  Sonraki süreçte söz konusu dokuz alan dijital erişim, dijital etik, dijital güvenlik-kendini koruma, dijital haklar ve sorumluluk (digital rights and responsibility), dijital hukuk/kanun (digital law), dijital iletişim, dijital okuryazarlık (digital literacy), dijital sağlık (digital health and wellness) ve dijital ticaret  olarak (Ribble, 2011, 2015) ve son olarak da dijital akıcılık (digital fluency), dijital erişim, dijital etik, dijital güvenlik ve gizlilik (digital security and privacy), dijital haklar ve sorumluluk, dijital hukuk/kanun, dijital iletişim ve işbirliği (digital communication and collaboration), dijital sağlık ve refah (digital health and welfare) ve dijital ticaret olarak güncellenmiştir (Ribble, 2017). Söz konusu dokuz kategori ilgili sayfalarda açıklanmıştır.

Dijital Okuryazarlık

Dijital okuryazarlarlık bilişsel, teknik ve sosyo-duyuşsal olmak üzere üç boyutta tasarlanmıştır (Ng, 2012). Bilişsel boyut “bireyin interneti bilgi toplama ve bilgi sentezi için etkin bir şekilde kullanmasını, amacına uygun yazılım programlarını veya uygulamalarını değerlendirme ve seçmesini…. (Okumaya devam et)

Dijital Erişim

Bir toplumda yaşayan bireylerin sosyo-ekonomik durumu, cinsiyeti, coğrafi konumu, yaşı, etnik kimliği, fiziksel ve zihinsel engel gibi farklılıklara aldırış etmeksizin dijital ortama eşit düzeyde erişime sahip olması dijital erişim olarak tanımlanmaktadır (Ribble, 2011).

(Okumaya devam et)

Dijital İletişim

Dijital iletişim, elektronik bilgi alışverişidir. Cep telefonları, kısa mesajlaşma, video konferans ve e-posta teknoloji kullanıcılarının iletişim kanalını değiştirmiştir. Bu iletişim biçimleri insanların kiminle, nasıl ve ne zaman etkileşim kuracağını yöneten yeni bir sosyal yapı….

(Okumaya devam et)

Dijital Güvenlik

Dijital güvenlik kendini koruma ve güvenliği garanti edebilmek amacıyla elektronik önlemler almayı kapsamaktadır. Nitekim bakıldığında da toplumun dijital dönüşümü, küresel yapıda bireyin, toplumun ve devletin bilgi güvenliğine yönelik sorunlara yol açmıştır (Astakhova, 2020)…. (Okumaya devam et)

Dijital Ticaret

B Dijital ticaret Ribble’a (2011) göre, sanal ortamlarda mal ve hizmetlerin alınması ve/veya satılması olarak   tanımlanmak- tadır. Öte yandan, Çubukçu ve Bayzan’a (2013) göre ise dijital ticaret; çevrimiçi ortamlarda güvenli internet mağaza- larından ürün ve hizmet alabilme…. 

(Okumaya devam et)

Dijital Hukuk

Dijital kanun bireylerin dijital ortamdaki iş ve eylemleri için sorumluluk almalarını ifade etmektedir ve bu kategorinin temel odak noktası kullanıcılar dijital teknolojilerin kullanımını düzenleyen hukuk kurallarının farkında mıdırlar? sorusudur (Ribble, 2011, 2015, 2017) Kale (2014, s. 51-52).

(Okumaya devam et)

Dijital Hak ve Sorumluluklar

Geleneksel anlamda hak ve sorumlulukların dijital vatandaşlık altında ifade edilmesi ile dijital hak ve sorumluluklar Ribble (2011) tarafından dijital dünyada herkes için yayılan gereksinim ve özgürlükler biçiminde tanımlamaktadır….

(Okumaya devam et)

Dijital Sağlık

Gerçekleştirilen birçok işlemde olumlu etkileri bulunan bilgi ve iletişim teknolojilerinin güvenli kullanımına yönelik toplumun ve özellikle de genç nüfusun bilgilenmesinin yanında bu tür teknolojilerin kullanımında fiziksel ve ruhsal sorunlar yaşamadan…. 

(Okumaya devam et)

Dijital Etik

Teknoloji kullanıcıları dijital vatandaşlık konusunda sıklıkla sorun yaşamaktadır. Çünkü pek çok kişi uygunsuz davranışı tanır ya da bilir. Ancak dijital araçları etik bağlamda uygun şekilde kullanmayı öğrenmemiştir. Dijital ortamdaki uygunsuz kullanımları durdurmak için çoğunlukla kısıtlama ve yasaklama….

 (Okumaya devam et)

Hakkında

T.C. Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri 2021/135 nolu Proje kapsamında eğitim örgütlerinin temel paydaşları olan ve aslında toplumun önemli bir kısmını oluşturan; öğrenci, öğretmen, yöneticilerin dijital vatandaşlık algıları ve dijital vatandaşlığın boyutlarına ilişkin (dijital erişim, dijital okuryazarlık, dijital etik, dijital güvenlik vs.) yeterliliklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Tüm hakları saklıdır © 2023 dijitalvatandaslik.org